Wat je beter niet kunt zeggen
Als ik iets heb geleerd van dit leven is het wel dat je sommige dingen wel kunt denken, maar beter niet kunt zeggen. Dingen als: ‘Volgens mij spreek ik namens iedereen hier als ik zeg dat dit feestje ervan opknapt als jij naar huis gaat,’ of ‘Vakantie was heerlijk, maar constant diaree he? En overgeven. Constant met samengeknepen billen rennen naar de wc.’ Allemaal legitieme dingen en ik snap dat je ze wil zeggen, maar doe het niet, want niemand wil ze horen.
Nog zo’n dingetje is de zin: ‘Ik wil dood.’ Ik durf zelfs wel te stellen de meeste mensen liever een avond lang naar verhalen over de stoelgang van tante Marijke luisteren dan vijf minuten naar iemand die dood wil. Toch is het goed om dit juist wel te zeggen als je het zo voelt, zelfs als het oncomfortabel is voor een ander om te horen.
Er zijn verschrikkelijk veel redenen voor dat discomfort. We zijn bang om dood te gaan. We zijn bang dat mensen van wie we houden dood gaan. We vinden dat de dood besloten moet worden door god of de natuur of desnoods de wetenschap. We vinden het te intiem. Al die dingen samen maken dat de meeste mensen bij de zin “Ik wil dood” in een paniek schieten. Om die paniek te bezweren komen veel van hen met argumenten.
Ik geef je de argumenten die ik veel gehoord heb en meteen ook de reden waarom ze niet werken. Dan hoef je je daar in ieder geval niet meer druk om te maken.
Je wil heus niet dood
De eerste reactie van veel mensen is ontkennen. “Nee joh. Je wil heus niet dood.” Als ik vervolgens vriendelijk knik en zeg: ‘Ik snap dat je dat zegt, maar, nou ja, toch wel,” gaat men over op grover geschut.
Je hebt nog zoveel om voor te leven
Deze zin wordt vaak gevolgd door een lijstje van al dan niet realistische dingen om voor te leven. (Hoe realistisch die zijn, hangt natuurlijk nogal van de doodwiller af. Voor een op straat levende hoogbejaarde die naast een pittige alcohol- en heroïneverslaving ook nog eens terminale kanker heeft is het net even wat lastiger redenen bedenken dan voor mij: een moeder met geslaagd leven, liefde, vrienden en leuk werk.) Hierbij kan ik je vast geruststellen. Het maakt niet uit. Ik ben op een punt in mijn leven gekomen waarop de dood een heel redelijk alternatief is geworden voor een leven dat veel pijn doet. Er is geen lijstje wat mij daar vanaf kan brengen.
Ik ga je missen
‘Maar, ik kan me mijn leven niet zonder je voorstellen. Ik zou je vreselijk missen.’ Heel lief van je en hartstikke rot dat je me gaat missen, maar dit gesprek gaat even niet over jou. Bovendien: als jouw welbevinden de reden voor mij is om in leven te blijven, lijkt me dat ook niet erg gezond.
Het wordt weer beter
Kijk: dat weet je niet. Het kan. Het kan absoluut zomaar dat ik na een tijdje rust gewoon weer opknap. Het kan daarentegen ook net zo goed slechter worden. Je weet het gewoon niet. En belangrijker nog: het is NU slecht. Op dit moment gaat het niet, dus daar moet het even over gaan.
Eigenlijk kun je dus stellen dat elk argument om jou over te halen om niet dood te willen volkomen zinloos is?
Ja.
Maar wat kan ik dan wel doen?
Bedenk dat mijn leven niet jouw verantwoordelijkheid is. Bedenk ook dat dood willen iets anders is dan dood gaan. Zo ver zijn we nog niet. Voor mij is het vaak al voldoende om de dood als optie te hebben. Als uitweg voor als de pijn zo erg wordt dat ik niet meer verder kan.
Verder kun je luisteren. Probeer dat zonder oordeel te doen. Ook als ik dingen zeg die je liever niet wil horen. Neem me serieus.
Je kunt iets praktisch doen. Me meenemen om een stuk te wandelen, mijn afwas komen doen, soep maken, samen een film kijken. Omarm ik daarna weer snikkend van geluk het leven? Vermoedelijk niet, maar we hebben de dood nog even uitgesteld en wellicht is het zelfs gelukt om even de zinnen te verzetten.
En het allerbeste wat je kunt doen is er gewoon zijn. Laat me niet in de steek. Hoor me. Ook als ik soms iets zeg wat jij niet fijn vindt om te horen. Want er is maar een ding erger dan dood willen en dat is dood willen en er met niemand over kunnen praten.
Nog zo’n dingetje is de zin: ‘Ik wil dood.’ Ik durf zelfs wel te stellen de meeste mensen liever een avond lang naar verhalen over de stoelgang van tante Marijke luisteren dan vijf minuten naar iemand die dood wil. Toch is het goed om dit juist wel te zeggen als je het zo voelt, zelfs als het oncomfortabel is voor een ander om te horen.
Er zijn verschrikkelijk veel redenen voor dat discomfort. We zijn bang om dood te gaan. We zijn bang dat mensen van wie we houden dood gaan. We vinden dat de dood besloten moet worden door god of de natuur of desnoods de wetenschap. We vinden het te intiem. Al die dingen samen maken dat de meeste mensen bij de zin “Ik wil dood” in een paniek schieten. Om die paniek te bezweren komen veel van hen met argumenten.
Ik geef je de argumenten die ik veel gehoord heb en meteen ook de reden waarom ze niet werken. Dan hoef je je daar in ieder geval niet meer druk om te maken.
Je wil heus niet dood
De eerste reactie van veel mensen is ontkennen. “Nee joh. Je wil heus niet dood.” Als ik vervolgens vriendelijk knik en zeg: ‘Ik snap dat je dat zegt, maar, nou ja, toch wel,” gaat men over op grover geschut.
Je hebt nog zoveel om voor te leven
Deze zin wordt vaak gevolgd door een lijstje van al dan niet realistische dingen om voor te leven. (Hoe realistisch die zijn, hangt natuurlijk nogal van de doodwiller af. Voor een op straat levende hoogbejaarde die naast een pittige alcohol- en heroïneverslaving ook nog eens terminale kanker heeft is het net even wat lastiger redenen bedenken dan voor mij: een moeder met geslaagd leven, liefde, vrienden en leuk werk.) Hierbij kan ik je vast geruststellen. Het maakt niet uit. Ik ben op een punt in mijn leven gekomen waarop de dood een heel redelijk alternatief is geworden voor een leven dat veel pijn doet. Er is geen lijstje wat mij daar vanaf kan brengen.
Ik ga je missen
‘Maar, ik kan me mijn leven niet zonder je voorstellen. Ik zou je vreselijk missen.’ Heel lief van je en hartstikke rot dat je me gaat missen, maar dit gesprek gaat even niet over jou. Bovendien: als jouw welbevinden de reden voor mij is om in leven te blijven, lijkt me dat ook niet erg gezond.
Het wordt weer beter
Kijk: dat weet je niet. Het kan. Het kan absoluut zomaar dat ik na een tijdje rust gewoon weer opknap. Het kan daarentegen ook net zo goed slechter worden. Je weet het gewoon niet. En belangrijker nog: het is NU slecht. Op dit moment gaat het niet, dus daar moet het even over gaan.
Eigenlijk kun je dus stellen dat elk argument om jou over te halen om niet dood te willen volkomen zinloos is?
Ja.
Maar wat kan ik dan wel doen?
Bedenk dat mijn leven niet jouw verantwoordelijkheid is. Bedenk ook dat dood willen iets anders is dan dood gaan. Zo ver zijn we nog niet. Voor mij is het vaak al voldoende om de dood als optie te hebben. Als uitweg voor als de pijn zo erg wordt dat ik niet meer verder kan.
Verder kun je luisteren. Probeer dat zonder oordeel te doen. Ook als ik dingen zeg die je liever niet wil horen. Neem me serieus.
Je kunt iets praktisch doen. Me meenemen om een stuk te wandelen, mijn afwas komen doen, soep maken, samen een film kijken. Omarm ik daarna weer snikkend van geluk het leven? Vermoedelijk niet, maar we hebben de dood nog even uitgesteld en wellicht is het zelfs gelukt om even de zinnen te verzetten.
En het allerbeste wat je kunt doen is er gewoon zijn. Laat me niet in de steek. Hoor me. Ook als ik soms iets zeg wat jij niet fijn vindt om te horen. Want er is maar een ding erger dan dood willen en dat is dood willen en er met niemand over kunnen praten.
